Zadośćuczynienie z OC sprawcy. Jak walczyć o duże pieniądze po wypadku?

Zadośćuczynienie a odszkodowanie

Czym jest zadośćuczynienie z OC sprawcy za doznaną krzywdę? Zacznijmy od tego, że zadośćuczynienie to zupełnie inny rodzaj świadczenia niż odszkodowanie, choć z rozpędu wiele osób zawsze używa tego ostatniego terminu. A tymczasem odszkodowanie dotyczy tylko szkód o charakterze majątkowym  – uszkodzonego samochodu, zniszczonego mieszkania, ukradzionego telefonu. Zadośćuczynienie z kolei to próba rekompensaty negatywnych przeżyć, takich jak ból, cierpienie, utrata zdrowia czy przymusowa rezygnacja z planów.

Jeśli odniosłeś obrażenia w wypadku, zadośćuczynienie nie jest jedynym świadczeniem, o które możesz się starać. Arsenał środków, z których możesz skorzystać, a które przewiduje kodeks cywilny, jest znacznie bogatszy. Oto one:

• zwrot kosztów leczenia, dojazdów do placówek medycznych, rehabilitacji, lekarstw itp. – art. 444 § 1 k.c.,
• zadośćuczynienie za doznaną krzywdę i cierpienie fizyczne oraz psychiczne – art. 445 § 1 k.c.,
• zwrot zarobków utraconych w wyniku wypadku i późniejszego leczenia – art. 361 § 2 k.c.,
• renta na zwiększone potrzeby związane z długotrwałym leczeniem, rehabilitacją czy opieką, a także renta uzupełniająca, która ma stanowić wyrównanie różnicy w dochodach osiąganych przez poszkodowanego przed wypadkiem w stosunku do dochodów uzyskiwanych przez niego po wypadku – art. 444 § 2 k.c.,
• jednorazowe świadczenie, które umożliwi przekwalifikowanie się lub założenie działalności gospodarczej w przypadku inwalidztwa poszkodowanego – art. 447 k.c.

Osoby, które w wypadku straciły najbliższych, mogą ubiegać się o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c. Oprócz tego ubezpieczyciel w ramach odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia OC sprawcy powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu ofiary śmiertelnej osobom, które te koszty poniosły.

Zobacz także: Odszkodowanie po wypadku

Jak ubiegać się o zadośćuczynienie?

Gdy czytamy w prasie o wysokich zadośćuczynieniach, zazwyczaj mamy do czynienia ze świadczeniami przyznanymi decyzją sądu. Ale w pierwszej kolejności musisz zwrócić się do ubezpieczyciela sprawcy, czyli zgłosić tzw. szkodę osobową. Masz na to z reguły 3 lata od dnia zdarzenia. Po tym czasie roszczenia przedawniają się. Jeśli  wypadek był naprawdę poważny w skutkach (poszkodowany dozna rozstroju zdrowia trwającego dłużej niż 7 dni), jego spowodowanie zostanie potraktowane jako występek. W takich sytuacjach roszczenia przedawniają się z upływem 20 lat od zdarzenia.

Już w momencie zgłoszenia szkody powinieneś wymienić kategorie roszczeń, o które się ubiegasz (pomocna może być powyższa  lista) a także określić kwoty – ile pieniędzy dokładnie domagasz się z jakiego tytułu.

Czytaj także: Obrażenia w wypadku? Zdobądź odszkodowanie z OC sprawcy metodą trzech kroków

Najwięcej kłopotu sprawia poszkodowanym właśnie określenie wysokości żądanego zadośćuczynienia. O ile szkody majątkowe takie jak koszty zniszczonej w wypadku odzieży czy telefonu można w miarę dokładnie określić, to bardzo trudno wycenić własne zdrowie i cierpienie. Cała trudność polega na tym, że straty są niematerialne, a zadośćuczynienie ma być w pieniądzu. Stąd wynikają olbrzymie rozbieżności w przyznawanych przez ubezpieczycieli zadośćuczynieniach, nawet za podobne sprawy.  Kancelarie odszkodowawcze i prawnicy zajmujący się dochodzeniem roszczeń na podstawie dotychczasowego orzecznictwa często podpowiadają poszkodowanym, o jakie kwoty można się ubiegać.

Jeśli jednak chcesz samodzielnie dochodzić roszczeń, możesz i powinieneś sam określić kwotę żądanego zadośćuczynienia. Ubezpieczyciel może się z nią nie zgodzić i przyznać świadczenie w mniejszej wysokości – wtedy także nie należy składać broni, tylko napisać odwołanie (reklamację).

Czytaj także: Jak napisać odwołanie od decyzji ubezpieczyciela?

Gdy odwołanie nie przyniesie pozytywnego rezultatu, możesz zgłosić skargę do Rzecznika Finansowego. Od początku tego roku poszkodowani mogą też korzystać z polubownego rozstrzygania sporów przy Rzeczniku.

Jak wyliczana jest kwota zadośćuczynienia?

Mowa o zupełnie osobnym świadczeniu niż to, które wypłaca firma ubezpieczeniowa z ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków. Często poszkodowani myślą, że ubezpieczyciel wyliczy procent uszczerbku na zdrowiu i na podstawie tabeli przyzna odpowiednią kwotę tytułem zadośćuczynienia – tak jak w NNW. Nic podobnego!

Kwota zadośćuczynienia powinna być „odpowiednia”, czyli ma rekompensować poniesione straty. Nie jest wyliczana na podstawie żadnych jednolitych algorytmów. Dlatego właśnie tak ważne jest obszerne i szczegółowe uzasadnienie roszczeń, które należy dołączyć do zgłoszonej szkody. Im lepiej opiszesz wszystkie straty, jakich doznałeś w związku z wypadkiem, tym większe prawdopodobieństwo, że dostaniesz takie zadośćuczynienie, jakiego zażądasz.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 3 listopada 1994 r. (sygn. akt III APr 43/94) uznał, że kwota zadośćuczynienia nie może być symboliczna. Sędziowie zwrócili też uwagę na charakter kompensacyjny tego świadczenia, uzasadniając wyrok: Zadośćuczynienie winno uwzględniać doznaną krzywdę poszkodowanego, na którą składają się cierpienia fizyczne w postaci bólu i innych dolegliwości oraz cierpienia psychiczne polegające na ujemnych uczuciach przeżywanych bądź w związku z cierpieniami fizycznymi, bądź w związku z następstwami uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, zwłaszcza trwałymi lub nieodwracalnymi.

Obrażenia, wiek, płeć, zawód – wszystko się liczy

Przy określaniu kwoty zadośćuczynienia rozległość i stopień doznanych w wypadku obrażeń to tylko jeden z wielu czynników. Ubezpieczyciel powinien też brać pod uwagę wiek poszkodowanego, miejsce zamieszkania, zawód (np. dla pianisty utrata palca jest większym nieszczęściem niż dla zawodowego kierowcy), to, czy wypadek pozbawił poszkodowanego możliwości zarobkowania i czy w związku z nim pogorszył się standard życia jego rodziny.

Pamiętaj jednak, że zarówno ubezpieczyciel jak i sąd decyzję o zadośćuczynieniu podejmują uznaniowo. Nie ma żadnych szczegółowych przepisów, na podstawie których przyznawane są takie świadczenia. Jedynym zbiorem sugestii dla sędziów jest orzecznictwo, czyli podobne przypadki, rozpatrzone w przeszłości. Jeżeli więc znajdziesz bliźniaczą historię wypadku i doznanych obrażeń, która znalazła swój finał w sądzie, możesz mniej więcej oszacować na tej podstawie, o jakie zadośćuczynienie się ubiegać.

Kancelaria w twoim imieniu

Jeśli nie masz głowy do potyczek z ubezpieczycielem, szczególnie po trudnych przeżyciach zdrowotnych, możesz zwrócić się do jednej z kancelarii odszkodowawczych, która o zadośćuczynienie powalczy w Twoim imieniu – chyba że jej pracownicy już do Ciebie dotarli, licząc na zarobek. Prowizja dla firmy odszkodowawczej może wynosić nawet do 30 procent wysokości zasądzonej kwoty. Jedna z firm odszkodowawczych na swojej stronie internetowej umieściła informację, że jest w stanie wywalczyć nawet 4 tysiące złotych za każdy procent uszczerbku na zdrowiu, co jest szczególnie intrygujące ze względu na fakt, że przy przyznawaniu zadośćuczynień sądy nie kierują się wprost żadnymi tabelami uszczerbków.

Jeśli zdecydujesz się na skorzystanie z usług takich pełnomocników, powinieneś szczególnie uważnie przeczytać umowę, którą przedstawiciel kancelarii podsunie Ci do podpisania. Musisz ustalić:

• czy prowizja będzie należna firmie od wszystkich przyznanych świadczeń (czyli także od zwrotu kosztów leczenia czy np. renty),
• czy jeśli kancelaria będzie działać opieszale, możesz samodzielnie dochodzić roszczeń, ponieważ niektóre firmy odszkodowawcze zaznaczają w umowach, że wszystkie świadczenia wywalczone w okresie współpracy są ich zasługą (niezależnie od tego, że poszkodowany uzyskał je sam),
• czy kancelaria będzie przesyłała Ci kopię całej swojej dokumentacji w Twojej sprawie, czy może zamierza robić to za Twoimi plecami,
• czy świadczenia od ubezpieczyciela trafią najpierw na konto kancelarii, która potrąci sobie prowizję, a dopiero później prześle Ci resztę pieniędzy, czy może bezpośrednio na Twój rachunek.

Oczywiście masz też możliwość negocjowania prowizji dla pełnomocnika. Firmy odszkodowawcze zazwyczaj pobierają wynagrodzenie tylko od faktycznie wywalczonych kwot, bez żadnych opłat wstępnych. Jednak wysokość prowizji nie jest stała i jeśli będziesz dobrze negocjował, możesz ją obniżyć.

Czy można sprzedać prawo do zadośćuczynienia?

Nie ma takiej możliwości. Pieniądze wypłacane są Tobie jako osobie poszkodowanej. Roszczenie o zadośćuczynienie nie przechodzi też na spadkobierców, chyba że ubezpieczyciel już je uznał na piśmie albo proces o zadośćuczynienie został wytoczony za życia poszkodowanego. Taki przepis ma zapobiegać sytuacji, w której firmy odszkodowawcze „wykupywałyby” roszczenie, zostawiając osobę, której należy się zadośćuczynienie, ze znacznie mniejszymi, choć pewnymi pieniędzmi. Taka praktyka jest stosowana w przypadku szkód komunikacyjnych, czyli takich, w których zniszczone zostało mienie (samochód). Jednak polskie prawo nie przewiduje możliwości odsprzedania lub przekazania na innej zasadzie roszczenia o zadośćuczynienie.