Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych komunikacyjnych. To warto wiedzieć!

Pełna nazwa omawianej ustawy to Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszy Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1152).

W naszym artykule nie tylko opisujemy postanowienia Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, ale też podajemy konkretne przykłady pytań zadawanych na forach internetowych dotyczących ustawy o ubezpieczeniach komunikacyjnych.

Które ubezpieczenia są obowiązkowe?

Wydawałoby się, że jeśli coś się nazywa „ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych”, to będą tam wymienione wszystkie ubezpieczenia obowiązkowe na terenie naszego kraju. Tak jednak nie jest. Ustawa ta wymienia w art. 4. tylko trzy zapewne najważniejsze, a już na pewno najpowszechniejsze ubezpieczenia obowiązkowe:

• ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych
• ubezpieczenie OC rolników
• ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych

A gdzie reszta ubezpieczeń obowiąkowych? W innych aktach prawnych. Są to ubezpieczenia wynikające z odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych przez RP. Ile jest tych pozostałych ubezpieczeń – tego nikt dokładnie nie wie. Specjaliści z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przeanalizowali około 2 tysięcy różnych aktów prawnych i w swoim opracowaniu wymienili aż 156 różnych obowiązkowych ubezpieczeń. Tu jednak skupimy się wyłącznie na ubezpieczeniach opisanych w omawianej ustawie, a w szczególności na tym, co zapewne najbardziej Cię interesuje, czyli na ubezpieczeniu OC samochodu.

Czytaj także: Jak działa ubezpieczenie OC?

No właśnie – czy tylko samochód musi mieć zawsze ważne OC? Ustawa wymienia kategorie pojazdów objętych obowiązkiem wykupienia polisy OC:

• pojazd mechaniczny: pojazd samochodowy, ciągnik rolniczy, motorower, przyczepa
• pojazd wolnobieżny w rozumieniu Prawa o ruchu drogowym – z wyłączeniem pojazdów wolnobieżnych użytkowanych przez rolników w ramach gospodarstwa

Pojazdy historyczne oraz wolnobieżne nie muszą mieć OC na stałe, a jedynie należy wykupić taką polisę przed ich wprowadzeniem do ruchu. W przypadku tych pojazdów nie ma też obowiązku wykupywania OC na całe 12 miesięcy – może to być tzw. ubezpieczenie krótkoterminowe.

<lucid>: Na podwórku u moich dziadków stoi i rdzewieje stary wartburg. Nie wiem, czy jest zarejestrowany, tablic nie ma, ale to o niczym nie świadczy, bo połowy części też nie ma. Samochód oczywiście nie jeździ. Czy ktoś może powiedzieć, jak to jest z tym OC? Czy policja może wystawić jakiś mandat gdy się dowie, że ten grat jest nieubezpieczony?

Odpowiedź: Jeśli pojazd jest zarejestrowany, a nie jest samochodem zabytkowym, musi mieć wykupione ubezpieczenie OC. Kary za brak OC nakłada UFG, ale policja może powiadomić Fundusz o tym, że takie auto jest bez ubezpieczenia. UFG ma też narzędzie zwane wirtualnym policjantem, które wychwytuje przerwy w ciągłości OC – zatem wezwanie do zapłaty może przyjść bez związku z działaniem policji.

Zwróć uwagę na to, że ustawa o obowiązkowym ubezpieczeniu OC komunikacyjnym mówi o ubezpieczeniu OC posiadaczy pojazdów. W praktyce oznacza to, że to właściciel, a nie np. kierowca poniesie karę, jeśli tej polisy nie wykupi. Ściąganiem kar za brak OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników zajmuje się Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG), natomiast opłaty za brak ubezpieczenia budynków rolniczych trafiają na konto gminy, w której mieści się gospodarstwo.

Czytaj także: Ubezpieczenia obowiązkowe. Co to jest? Jakie są rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych?

Czy towarzystwo może Ci odmówić sprzedaży ubezpieczenia OC?

Przypuśćmy, że jesteś bardzo “szkodowym” kierowcą i kilkakrotnie w ciągu ostatniego roku powodowałeś stłuczki. Albo że masz nietypowy pojazd, np. samodzielnej konstrukcji (SAM). Dla zakładów ubezpieczeń jesteś wtedy bardzo ryzykownym klientem. Jedak zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach OC, żadne towarzystwo, które na polskim rynku oferuje polisy OC, nie może Ci odmówić takiego ubezpieczenia. Nawet jeśli okaże się, że powodujesz mnóstwo szkód albo że w przeszłości wielkorotnie zalegałeś z opłatami za polisę.

Tyle teoria. A praktyka? Praktyka wygląda niestety tak, że ubezpieczyciel może Cię skutecznie zniechęcić do wykupienia u niego OC, proponując Ci taką składkę, po której zobaczeniu spadną Ci buty. Zgodnie z tą samą Ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych taryfy składek za OC ustalają same zakłady ubezpieczeń, a więc ich wysokość nie jest urzędowo regulowana.

W przypadku aut osobowych konkurencja na rynku doprowadziła do “wojny cenowej” i jeśli tylko jesteś w miarę statystycznym posiadaczem popularnego auta, to powinieneś bez trudu znaleźć OC w korzystnej cenie, np. korzystając z porównywarki ubezpieczeń Punkta. Właściciele quadów, aut historycznych, pojazdów SAM czy ciągników siodłowych muszą starannie porównać oferty, bo rozbieżność w cenach u różnych ubezpieczycieli może być wielka.

Komu powinieneś zgłosić szkodę z OC?

Czasami pomiędzy sprawcą wypadku a poszkodowanym dochodzi do konfliktu – na pewno nie raz widziałeś awanturujących się kierowców po stłuczce. W takiej sytuacji dochodzenie odszkodowania od sprawcy może być trudne i przykre. Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych (art. 19.) daje Ci możliwość dochodzenia roszczeń bezpośrednio od zakładu ubezpieczeń – tak, abyś nie musiał kłócić się ze sprawcą o wysokość odszkodowania.

Gdy sprawcą był kierujący pojazdem o nieustalonej tożsamości (np. zbiegł z miejsca wypadku) lub gdy sprawca (również rolnik) nie miał ważnej polisy OC, możesz zgłosić szkodę bezpośrednio do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Ustawa o obowiązkowych ubezpieczeniach komunikacyjnych dba o to, abyś zawsze miał ważne OC

Nasz ustawodawca nakazał Ci posiadanie zawsze aktualnej polisy OC samochodu, ale też pomyślał o tym, abyś nie musiał płacić kary, kiedy zdarzy Ci się zapomnieć o kończącym się ubezpieczeniu. Twoje OC nie wygaśnie po 12 miesiącach trwania umowy, tylko automatycznie odnowi się na kolejny rok. Będziesz chroniony, nawet jeśli nie zdążyłeś zapłacić składki za odnowioną polisę.

Nie później niż 14 dni przed końcem Twojej umowy ubezpieczyciel wyśle Ci informację, że polisa wkrótce zostanie odnowiona. Wtedy będziesz miał czas na decyzję:

• jeśli nic nie zrobisz, umowa się odnowi i pozostaniesz na kolejny rok u tego samego ubezpieczyciela
• jeśli wypowiesz obecną umowę nie później niż na 1 dzień przed końcem okresu ubezpieczenia, ona się nie odnowi. W tej sytuacji musisz kupić nowe OC, aby zachować ciągłość ubezpieczenia.

Zobacz, w jakich przypadkach Twoja umowa OC nie odnowi się na kolejny rok:

• kiedy wypowiesz ją najpóźniej na 1 dzień przed upływem okresu ubezpieczenia
• kiedy sprzedasz samochód – wtedy kupujący przejmie prawa i obowiązki wynikające z polisy OC, ale umowa wygaśnie z upływem okresu, na jaki została zawarta
• kiedy nie opłacisz składki za bieżący okres ubezpieczenia w całości lub w części

<Rybnik>: Mam pytanie. Czy jeśli mam podpisaną umowę OC i rozkładam płatność na raty, to mogę jeździć samochodem bez opłaconej drugiej raty? Czy jest to tak samo karane jak jazda bez ważnego OC?

Odpowiedź: Jeśli polisę wykupiłeś na rok, to mimo braku wpłaty jest ona ważna do ostatniego dnia okresu na jaki została zawarta i możesz jeździć samochodem. Musisz jednak liczyć się z tym, że jeśli nie zapłacisz, to towarzystwo ubezpieczeniowe rozpocznie proces windykacyjny. Jeśli nie zapłacisz drugiej raty, OC nie zostanie automatycznie odnowione na kolejny rok, co w przypadku zapominalskich  może skończyć się brakiem ubezpieczenia.

Czytaj także: Wypowiedzenie umowy OC. Kiedy i jak wypowiedzieć OC? Pobierz wzór

Jakie szkody obejmuje ubezpieczenie OC komunikacyjne?

Art. 34

1. Z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

2. Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uważa się również szkodę powstałą podczas i w związku z :a) wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;b) bezpośrednim załadowywaniem lub rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;c) zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego

Co to oznacza dla Ciebie? Na przykład jeśli w Twoim zaparkowanym samochodzie nastąpi samozapłon, a ogień uszkodzi też auto stojące obok, to jego właściciel dostanie odszkodowanie z Twojego OC.

Ubezpieczeniem OC są objęte szkody spowodowane przez wszystkich kierowców danego pojazdu – nie tylko tych podanych przez ubezpieczającego przy zawieraniu umowy.

Czasami nawet drobny nieprawidłowy ruch na drodze może spowodować ogromny wypadek. Wyobraź sobie, że kierowca osobowego auta na autostradzie zajeżdża drogę rozpędzonemu autobusowi pełnemu ludzi. Autobus uderza w barierkę i przewraca się na bok. Leczenie rannych i pokrycie strat materialnych może być bardzo kosztowne. Czy ubezpieczyciel pokryje wszystkie koszty?

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych określa następujące sumy gwarancyjne, czyli limity odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia OC:

• w przypadku szkód na osobie – równowartość 6,07 mln euro na jedno zdarzenie lub 1,22 mln euro na jednego poszkodowanego
• w przypadku szkód w mieniu – równowartość 1,22 mln euro w odniesieniu do jednego zdarzenia, bez względu na liczbę poszkodowanych

Kiedy Twoje OC nie zadziała?

W każdym ubezpieczeniu spotkasz punkt, który powinieneś szczególnie uważnie przeczytać – to “wyłączenia odpowiedzialności”, czyli sytuacje, za które ubezpieczyciel nie wypłaci odszkodowania. Nie musisz szukać tego punktu w warunkach swojej polisy OC, ponieważ te wyłączenia są takie same we wszystkich towarzystwach i są opisane właśnie w ustawie o obowiązkowym ubezpieczeniu OC.

Ubezpieczyciel nie zapłaci za szkody w mieniu, które kierowca pojazdu wyrządzi właścicielowi tego pojazdu. To dotyczy również współwłaścicieli. Jeśli więc Ty i Twoja żona macie 2 samochody i na podwórku uderzysz jednym z nich w drugi, to niestety nie możecie zgłosić szkody z OC. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy oba pojazdy są w leasingu w tej samej firmie – wtedy co prawda właściciel obu aut jest ten sam (firma leasingowa), ale szkodę z OC można zgłosić.

<klara82>: Był wieczór, mąż stał samochodem przed domem u teściów, ja dojechałam do niego za jakąś godzinę i stanęłam za nim. Kiedy przyszła pora jechać do domu, wsiadłam do swojego auta i zaczęłam cofać, ale niestety za pierwszym razem się nie zmieściłam, musiałam jeszcze raz podjechać do przodu i znów cofałam, kiedy wrzuciłam jedynkę, żeby odjechać, w tym momencie mąż myśląc, że już pojechałam, wykonując tę samą czynność uderzył w drzwi i poważnie je zagiął. Pojechaliśmy do warsztatu, złożyliśmy wszystkie potrzebne dokumenty, zrobili zdjęcia, wysłali do ubezpieczyciela samochodu męża. Wczoraj zadzwonili do męża i powiedzieli, że szkoda była mąż- żona i nie pokryją kosztów!!!! Tak było, nikt tego nie zmyślił, ale przecież opłacamy OC! Mąż jest właścicielem jednego auta, a ja drugiego. Czy mają rację?

Odpowiedź: Zgodnie z art. 38. Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych odmowa wypłaty odszkodowania w tej sytuacji była uzasadniona. Jeśli tylko macie wspólnotę majątkową, to ubezpieczyciel ma rację w tym przypadku.

Zakład ubezpieczeń w ramach OC nie odpowiada również za szkody:

2) wynikłe w przewożonych za opłatą ładunkach, przesyłkach lub bagażu, chyba że odpowiedzialność za powstałą szkodę ponosi posiadacz innego pojazdu mechanicznego niż pojazd przewożący te przedmioty;

3) polegające na utraci gotówki, biżuterii, papierów wartościowych, wszelkiego rodzaju dokumentów oraz zbiorów filatelistycznych, numizmatycznych i podobnych;

4) polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska

Kiedy będziesz musiał zwrócić odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela?

Jest kilka przypadków, kiedy ubezpieczyciel co prawda wypłaci odszkodowanie osobom poszkodowanym przez Ciebie, ale później wystąpi do Ciebie z tzw. regresem ubezpieczeniowym, czyli z żądaniem zwrotu pieniędzy. Wszystkie te sytuacje wiążą się z poważnym naruszeniem prawa:

• wyrządziłeś szkodę umyślnie
• wyrządziłeś szkodę po spożyciu alkoholu lub innych środków odurzających
• spowodowałeś wypadek pojazdem, który ukradłeś
• okazało się, że w dniu zdarzenia nie miałeś uprawnień do prowadzenia tego rodzaju pojazdu
• uciekłeś z miejsca wypadku
• w dniu zdarzenia nie miałeś ważnego OC (wtedy z regresem wystąpi UFG)

Ustawa komunikacyjna przewiduje też wyjątek – jeśli w celu ratowania czyjegoś życia lub mienia wsiądziesz do samochodu bez prawa jazdy i spowodujesz wypadek, nie będziesz musiał zwracać odszkodowania. To samo dotyczy sytuacji, kiedy bez prawa jazdy ruszysz w pościg za przestępcą.