Ubezpieczenia obowiązkowe. Co to jest? Jakie są rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych?

Aktualizacja:
ubezpieczenia obowiązkowe

Czym są ubezpieczenia obowiązkowe i jakie są ich rodzaje? Pierwsza rzecz, która przychodzi Ci do głowy, to zapewne OC, które musisz posiadać jako właściciel samochodu czy innego pojazdu. Niektórzy wiedzą, że obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają też gospodarstwa rolne. Na tym jednak wiedza większości osób najczęściej się kończy. A to dopiero wierzchołek góry lodowej zwanej „ubezpieczenia obowiązkowe”.

Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych to nie wszystko

Ubezpieczenie obowiązkowe, jak wskazuje nazwa, jest takim typem ubezpieczenia, które w określonych sytuacjach po prostu musisz mieć wykupione, a którego brak może skutkować nieprzyjemnymi konsekwencjami. Jak zatem znaleźć informacje, od czego musisz się ubezpieczyć? Gdy wpiszesz w wyszukiwarkę internetową hasło „ubezpieczenia obowiązkowe”, jeden z pierwszych wyników wyszukiwania odeśle Cię do Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Otwierasz plik z ustawą, patrząc na jej objętość kwitujesz to myślą „skoro ustawa jest tak obszerna, to chyba sporo jest tych obowiązkowych ubezpieczeń”. Nie do końca. Okazuje się, że ustawa co prawda szczegółowo określa zasady zawierania ubezpieczeń, ale wymienia tylko trzy rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych wraz ze szczegółowymi wytycznymi:

Cała reszta tego, co podlega pod obowiązek ubezpieczeniowy, jest opisana jako ubezpieczenia wynikające z odrębnych ustaw, rozporządzeń oraz umów międzynarodowych czy prawa Unii Europejskiej.

Czytaj także: Ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych w pigułce

Dlaczego pewne ubezpieczenia są obowiązkowe?

W pierwszej kolejności należy przyjrzeć się tym ubezpieczeniom obowiązkowym, które są wymienione z nazwy w ustawie. Pierwsze pytanie, które się nasuwa, to dlaczego akurat te trzy ubezpieczenia są głównym przedmiotem ustawy? Jeśli chodzi o OC pojazdów mechanicznych powód jest prosty. Samochody są najpopularniejszym środkiem transportu. W Polsce w ciągu ostatnich 25 lat zarejestrowanych pojazdów przybyło niemal 19 milionów. Samochód, jako najpopularniejszy środek komunikacji, statystycznie jest również najbardziej narażony na wypadki. Wymóg posiadania OC pojazdu daje więc poczucie bezpieczeństwa zarówno kierowcom jak i innym uczestnikom ruchu drogowego. Dzięki opłacaniu składki, wyrządzone szkody będą pokrywane nie przez sprawcę, a przez zakład ubezpieczeń, w którym właściciel auta ma wykupioną polisę. Brak obowiązku takiego ubezpieczenia przy natężeniu kolizji i wypadków doprowadziłby zapewne do wzmożonej działalności sądownictwa oraz bankructwa części sprawców, którzy nie byliby w stanie pokryć kosztów wyrządzonych szkód.

Podobnie jest w przypadku OC rolników, którego obowiązkowy charakter ma swoje początki połowie lat 70-tych. Wprowadzono je przede wszystkim po to, aby efektywność polskiego rolnictwa nie była zakłócana przez szkody, które rolnicy wyrządzili osobom trzecim w ramach prowadzenia gospodarstwa rolnego, gdyż prowadziło to do poważnych obciążeń finansowych. Częste wypadki związane z ciężką pracą na roli oraz ochrona poszkodowanych to dodatkowe czynniki, które postawiły kopkę nad „i”.

Z kolei ubezpieczenie budynków rolniczych od ognia i innych zdarzeń losowych ma chronić przede wszystkim rolnika przed poniesieniem kosztów szkód powstałych w tym wszystkim, co jest źródłem jego pracy i dochodu. Dzięki ubezpieczeniu budynków rolnik nie musi drżeć za każdym razem, gdy nad jego gospodarstwem błyskają pioruny, a ulewa dostaje się do piwnicy z warzywami, bo wie, że dzięki ubezpieczeniu nie będzie musiał sam pokryć wszystkich kosztów poniesionych strat.

Czytaj także: Ubezpieczenia dla rolników. Część 1: ubezpieczenia obowiązkowe

Ubezpieczenia obowiązkowe: co powinieneś o nich wiedzieć?

Na początku warto zwrócić uwagę na ustawowe definicje pojazdu mechanicznego, gospodarstwa rolnego i budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego, które podlegają obowiązkowi ubezpieczeniowemu. Pojazdy mechaniczne to m.in. samochody, ciągniki rolnicze, motorowery i przyczepy, które spełniają wymogi ustawy Prawo o ruchu drogowym. Gospodarstwo rolne jest definiowane jako obszar użytków rolnych przekraczających powierzchnię 1,0 ha. Z kolei budynek wchodzący w skład gospodarstwa rolnego to pomieszczenie o powierzchni większej niż 20m2, które jest w posiadaniu rolnika. Czynnikiem wspólnym jest okres na który umowy są zawierane – 12 miesięcy. Co ważne, jeśli najpóźniej w przededniu końca okresu umowy ubezpieczający nie wypowie jej, zostaje ona przedłużona na kolejny rok. W przeciwieństwie do ubezpieczeń dobrowolnych, tu w przypadku nieterminowego opłacenia składki odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń nie ustaje. Składka finalnie jednak musi zostać opłacona. Ma to swoje plusy – nie ma bowiem ryzyka zapomnienia o kończącym się ubezpieczeniu i zostania na lodzie. Jednak z drugiej strony pozbawia to bodźca szukania atrakcyjniejszej oferty, a skoro już za coś trzeba płacić, to w interesie ubezpieczającego jest szukanie najkorzystniejszych opcji.

Wśród zapisów ustawowych dotyczących obowiązkowych ubezpieczeń są też zapisy typowe dla ogólnych warunków ubezpieczenia a więc kwestie takie jak wyłączenia odpowiedzialności, sposób wypowiedzenia umowy, zwrot składki za niewykorzystany okres czy sumy gwarancyjne. Zatrzymam się na chwilę przy tych ostatnich. Suma gwarancyjna to nic innego, jak kwota będąca górną granicą, do której zakład ubezpieczeń ponosi odpowiedzialność. W przypadku OC pojazdów mechanicznych i gospodarstw rolnych sumy gwarancyjne nie mogą być niższe niż:

  • Równowartość 6,07 mln euro w przypadku szkód na osobie w odniesieniu do jednego zdarzenia

  • Równowartość 1,22 mln euro w przypadku szkód na mieniu w odniesieniu do jednego zdarzenia

Jakie znaczenie mają te kwoty dla poszkodowanych? Tak samo duże jak ich wysokość. Pokazują bowiem, że w przypadku doznania szkody osobowej lub na mieniu w poważnym zdarzeniu można starać się o naprawdę wysokie odszkodowania. Również jeśli zostanie poszkodowana większa liczba osób, ich roszczenia mogą zostać zaspokojone w ramach sumy gwarancyjnej.

Skutki braku obowiązkowego OC dla poszkodowanego i sprawcy

Mimo obowiązkowego charakteru OC pojazdów mechanicznych czy OC rolników mogą pojawić się sytuacje, w których sprawca szkody takiej polisy nie posiada. Jakie są konsekwencje braku OC dla poszkodowanego? Przede wszystkim nie zostaje on z niczym. W razie doznania szkody obowiązki wypłacenia szkody przejmuje Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny (UFG). Jest to państwowa instytucja, która przejmuje rolę zakładu ubezpieczeń, gdy sprawca zdarzenia nie miał zawartej obowiązkowej umowy odpowiedzialności cywilnej. Dzięki temu nie ma obawy, że poszkodowany straci dwa razy – pierwszy raz w wyniku szkody a drugi, gdy nie zostanie mu ona zrekompensowana. Warto wspomnieć, że w 2012 roku UFG wypłacił poszkodowanym łącznie ponad 70 milionów złotych.

Bardziej skomplikowana jest sytuacja sprawcy, który nie posiada obowiązkowego OC. Po pierwsze, do kontrolowania spełniania obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia jest uprawnionych szereg państwowych instytucji. W przypadku OC pojazdów są to m.in. policja, organy celne, Inspekcja Transportu Drogowego czy straż graniczna. Kontrolę w zakresie OC rolników i budynków rolniczych mogą przeprowadzać wójtowie (burmistrzowie, prezydenci) i starostwie obszarów, na których znajdują się gospodarstwa. Do kontroli wszystkich powyższych ubezpieczeń uprawniony jest też Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny. Po drugie, gdy w momencie kontroli lub wyrządzenia szkody okaże się, że sprawca nie ma polisy sprawa zostanie skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego w administracji. Oznacza to, że na takiego sprawcę nałożona zostanie grzywna. Wysokości kar w 2018 r. przedstawia poniższa tabela.

Jak widać, najbardziej ucierpi ten, kto nie posiada OC samochodu. Nie bez przyczyny kara jest tak wysoka. Większość tego, co UFG wypłaca poszkodowanym, to właśnie efekty kolizji i wypadków drogowych. W roku 2012 z samych kar za brak OC Fundusz Gwarancyjny zebrał blisko 15 milionów złotych. Po trzecie, brak obowiązkowego OC (w szczególności pojazdów mechanicznych) wpływa na skalę makro. Środki, którymi dysponuje UFG, to nie tylko zebrane grzywny, ale przede wszystkim składki, które są przekazywane do Funduszu przez zakłady ubezpieczeń oferujące komunikacyjne OC. Zatem im więcej kierowców bez ważnego OC, tym więcej coraz wyższych wypłat z UFG. A to w prostej linii prowadzi do konieczności pobierania większych składek od zakładów ubezpieczeń, co z kolei odczują właściciele pojazdów, gdyż składki będą wzrastać. Refleksja jest prosta i mało optymistyczna: ten, kto nie wykupuje obowiązkowego OC, jeździ samochodem na Twój koszt. Dlatego oprócz kontroli instytucji państwowych konieczne jest budowanie w Polsce świadomości ubezpieczeniowej.

Lawina ubezpieczeń obowiązkowych – czy to rzeczywiście potrzebne?

Jak wspomniałem na początku, ubezpieczenia wymienione w ustawie to wierzchołek góry lodowej. Co w sytuacji, w której wykonywany przez Ciebie zawód albo prowadzona działalność spełnia przesłanki do konieczności ubezpieczenia?  Zła wiadomość jest taka, że nie znajdziesz w żadnej rządowej agendzie spisu zawodów oraz działalności, które obowiązkowego ubezpieczenia wymagają. Dobra jest taka, że na przełomie 2012 i 2013 roku Polska Izba Ubezpieczeń (PIU) podjęła się interpretacji około 2 tysięcy (!) różnych aktów prawnych, aby stworzyć wartościową listę ubezpieczeń obowiązkowych na terenie Polski. Okazuje się, że w tej kwestii Polska jest w niechlubnej czołówce państw Unii Europejskiej a liczba profesji i działalności, dla których zakup ubezpieczenia jest obligatoryjny wynosi około 160!

Kogo więc może objąć obowiązek ubezpieczenia? W pierwszej kolejności profesje, których działalność określają ustawy ich dotyczące. Tutaj wśród przykładów można wymienić prawników, radców prawnych, pośredników ubezpieczeniowych, rzeczoznawców majątkowych czy organizatorów imprez masowych. Na tych oraz wielu innych zawodach ciąży obowiązek ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej w związku z wykonywaną działalnością.

Czytaj także: Ubezpieczenie OC zawodowe – przed czym chroni i kto musi je mieć?

Z kolei zgodnie z dyrektywami unijnymi obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej mają np. przewoźnicy kolejowi lub morscy od śmierci pasażera czy jednostki kontrolujące jakość zabawek. Do ubezpieczeń obowiązkowych zaliczają się też ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków takie jak NNW dla sportowców, praktykantów, służb mundurowych czy uczestników imprez turystycznych.

Co ciekawe, obowiązkowe ubezpieczenie OC muszą posiadać również np. egzaminowany wykonujący skok spadochronowy czy egzaminowany, który ubiega się o uprawnienia do wykonywania prac podwodnych, a więc czynności dość egzotyczne.

Powyższe przykłady to jedynie niewielka część profesji i działalności zebranych przez PIU, jednak dobrze oddają one bardzo szeroki przekrój tego, co i od czego musimy ubezpieczyć.

Przy tak wielu obowiązkowych ubezpieczeniach warto postawić sobie pytanie, czy faktycznie wszystkie z nich są konieczne? O ile trudno wyobrazić sobie nieobowiązkowe OC samochodu, a profesje takie jak prawnik, lekarz czy komornik ze względu na swoją specyfikę wymagają ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, to w przypadku kontrolera jakości zabawek czy egzaminowanego wykonującego skok spadochronowy można polemizować nad ich zasadnością. Niestety praktyka wskazuje na to, że ubezpieczeń obowiązkowych może przybywać, ponieważ łatwiej jest wydać nową dyrektywę lub rozporządzenie niż zmieniać przepisy dotychczas obowiązujące.

Podsumowanie

  • Tylko trzy rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych są opisane w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych: OC posiadaczy pojazdów, OC rolników, ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych.
  • Obecnie w Polsce jest około 160 ubezpieczeń obowiązkowych.
  • W przypadku braku OC sprawcy rolę zakładu ubezpieczeniowego przejmuje Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny.
  • Brak OC skutkuje karami grzywny. Szczególnie odczuć to mogą właściciele pojazdów mechanicznych.
  • Brakuje rządowego spisu ubezpieczeń obowiązkowych – usystematyzowania podjęła się Polska Izba Ubezpieczeń.


Redaktor Punkta
 
Ekspert ds. ubezpieczeń 

Artykuł, który czytasz został napisany przez jednego z ekspertów multiagencji Punkta. Staramy się przekazać całą naszą wiedzę na temat polis oraz towarzystw ubezpieczeniowych, aby świat ubezpieczeń stał się dla Ciebie jasny i zrozumiały.  

guest
1 Komentarz
Starsze
Nowsze
Inline Feedbacks
Wyświetl wszystkie komentarze

Wszystkie treści prezentowane na łamach niniejszej witryny internetowej mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny, stanowiąc wyraz osobistych poglądów ich autora/ów oraz nie nie powinny stanowić podstawy przy podejmowaniu decyzji biznesowych, inwestycyjnych, lub podatkowych, za które to decyzje właściciel strony internetowej ani autorzy nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności.

Najnowsze artykuły

2024.10.08  •  Samochód
Ceny OC samochodu w Q2 2024 – raport kwartalny Punkty

Drugi kwartał 2024 roku to konsekwentny wzrost stawek za obowiązkowe OC. Sprawdź, w jakich lokalizacjach kierowcy mogli skorzystać z atrakcyjnych cen polis oraz jakie czynniki wpłynęły na kształtowanie się tych stawek. Przygotowana analiza zmian, które zachodzą na rynku, pozwoli lepiej zrozumieć aktualną sytuację i podjąć racjonalne decyzje dotyczące ubezpieczenia.

Czytaj więcej
2024.10.08  •  Samochód
Jak zarabiać na ubezpieczeniach OC nie będąc agentem ubezpieczeniowym?

Jeśli oferujesz usługi związane z motoryzacją i Twoimi klientami są kierowcy, program SKP jest właśnie dla Ciebie. Zostań partnerem Punkty. Przekazuj swoim klientom Kod Rabatowy na 100 zł przy zakupie OC/AC i zgarniaj prowizję.

Czytaj więcej
2024.10.24  •  Samochód
Najtańsze OC październik 2024 – ranking. Sprawdź prognozy i porównaj oferty ubezpieczycieli

Ceny obowiązkowego ubezpieczenia OC zmieniają się dynamicznie. Pamiętaj jednak, że porównując wysokość składki u różnych ubezpieczycieli, możesz oszczędzić nawet kilkaset złotych na polisie. Sprawdź ranking ubezpieczeń OC Punkty i sprawdź, gdzie można było kupić najtańsze ubezpieczenie OC i jakie są prognozy na kolejne miesiące. Pamiętaj, aby regularnie sprawdzać aktualizację naszego rankingu.

Czytaj więcej
2024.08.13  •  Samochód
Kary za brak OC w 2024 roku – Ile zapłacisz po lipcowych podwyżkach?

Uwaga kierowcy! Od 1 stycznia 2024 roku drastycznie wzrosły kary za brak obowiązkowego ubezpieczenia OC. 1 lipca nastąpi wzrost płacy minimalnej, co wiąże się z kolejną podwyżką kar, które uzależnione są od naszych zarobków. Sprawdź, ile możesz zapłacić, jeśli nie masz ważnej polisy i nie ryzykuj. Ubezpieczenie OC to nie tylko obowiązek, ale też ochrona dla Ciebie i innych uczestników ruchu drogowego.

Czytaj więcej
2024.10.21  •  Samochód
Jak uzyskać indywidualne tablice rejestracyjne?

Indywidualne tablice rejestracyjne to coraz popularniejszy sposób wyróżnienie swojego auta. Właściciele samochodów i motocykli decydują się na tę formę personalizacji, aby zaistnieć na drodze, a także podkreślić swoją osobowość lub markę. W tym artykule omówimy istotne aspekty związane z uzyskaniem indywidualnych tablic rejestracyjnych, ich koszt oraz przepisy, z którymi trzeba się liczyć.

Czytaj więcej
2024.10.24  •  Samochód
Co musisz wiedzieć na temat badania lekarskiego na prawo jazdy?

Badania lekarskie na prawo jazdy to obowiązkowa procedura, która ma na celu ocenę zdolności zdrowotnych przyszłego kierowcy. Celem jest zapewnienie, że osoba ubiegająca się o prawo jazdy nie ma przeciwwskazań zdrowotnych, które mogłyby wpłynąć na bezpieczeństwo podczas prowadzenia pojazdu.

Czytaj więcej
Wyprzedzanie na autostradzie
2024.10.17  •  Samochód
Co grozi za wyprzedzanie na podwójnej ciągłej?

Chociaż zasady dotyczące tego manewru są jasne, nie każdy kierowca zdaje sobie sprawę z powagi sytuacji oraz konsekwencji, jakie mogą wynikać z jego złamania. W artykule przyjrzymy się szczegółowo, jakie kary i punkty karne grożą za wyprzedzanie na podwójnej ciągłej, czy są sytuacje, w których wyprzedzanie na podwójnej ciągłej jest dozwolone oraz czy takie wykroczenie może wpłynąć na składki ubezpieczeniowe.

Czytaj więcej

Najchętniej czytane

2024.10.24  •  Samochód
Najtańsze OC październik 2024 – ranking. Sprawdź prognozy i porównaj oferty ubezpieczycieli

Ceny obowiązkowego ubezpieczenia OC zmieniają się dynamicznie. Pamiętaj jednak, że porównując wysokość składki u różnych ubezpieczycieli, możesz oszczędzić nawet kilkaset złotych na polisie. Sprawdź ranking ubezpieczeń OC Punkty i sprawdź, gdzie można było kupić najtańsze ubezpieczenie OC i jakie są prognozy na kolejne miesiące. Pamiętaj, aby regularnie sprawdzać aktualizację naszego rankingu.

Czytaj więcej
2023.10.27
Wszystko, co musisz wiedzieć o ubezpieczeniu anglika w Polsce

Sprowadzone auto używane z Wielkiej Brytanii, zwane potocznie „anglikiem” jest nadal atrakcyjną opcją dla wielu polskich kierowców. Pojazdy można odkupić w przystępnych cenach, co przyciąga entuzjastów motoryzacji, ale też kolekcjonerów. Jednak sama procedura zakupu, rejestracji i ubezpieczenia takiego auta w Polsce to szereg wyzwań i wymagań.

Czytaj więcej
2023.12.27  •  Samochód
Wysokie kary odstraszają przed rozmowami przez telefon w czasie jazdy

Rozmowy przez telefon to poważny problem na polskich drogach, który niejednokrotnie przyczynił się do niebezpiecznych sytuacji. Nie warto ryzykować również z tego powodu, że wykroczenie jest karane wysokim mandatem. Dowiedz się, co Ci grozi za rozmowę przez telefon w czasie jazdy.

Czytaj więcej