Jakie są wyłączenia w ubezpieczeniach OC?

W naszym kraju mamy dwa rodzaje ubezpieczeń: obowiązkowe i nieobowiązkowe. OC należy do tych pierwszych. Dzięki polisie odpowiedzialności cywilnej ochronę otrzymuje zarówno sprawca kolizji lub wypadku (nie musi ponosić dodatkowych kosztów związanych z pokryciem szkód), jak i poszkodowany (otrzymuje odszkodowanie z OC sprawcy). Jednak nie w każdej sytuacji OC zadziała, co określają szczegółowo tzw. wyłączenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń.

Czym są wyłączenia w ubezpieczeniach?

Na początek należy wyjaśnić, czym są wyłączenia odpowiedzialności w ubezpieczeniach. To po prostu lista zdarzeń, w przypadku których zakład ubezpieczeń ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania z polisy OC. Lista wyłączeń ma tak naprawdę wpływ na zakres całego ubezpieczenia. Wyłączenia mogą się odnosić do zachowania kierowcy (np. jazda bez uprawnień), ale i do zdarzeń od niego niezależnych (np. zamieszki).

Podstawa prawna a wyłączenia

Wyłączenia odpowiedzialności w ubezpieczeniu OC nie są tylko wymysłem czy złośliwością zakładu ubezpieczeń. Takie wyłączenia wynikają z obowiązującego prawa. Został im poświęcony cały art. 38 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z dnia 22 maja 2003 roku (Dz. U. z 2013 r. poz. 392 z późn. zm.) w rozdziale 2 (Ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych). Artykuł ten składa się z następujących punktów:

Wyłączenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń

1. Towarzystwo ubezpieczeniowe nie odpowiada za szkody:

1. polegające na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie mienia, wyrządzone przez kierującego posiadaczowi pojazdu mechanicznego; dotyczy to również sytuacji, w której posiadacz pojazdu mechanicznego, którym szkoda została wyrządzona, jest posiadaczem lub współposiadaczem pojazdu mechanicznego, w którym szkoda została wyrządzona;
2. wynikłe w przewożonych za opłatą ładunkach, przesyłkach lub bagażu, chyba że odpowiedzialność za powstałą szkodę ponosi posiadacz innego pojazdu mechanicznego niż pojazd przewożący te przedmioty;
3. polegające na utracie gotówki, biżuterii, papierów wartościowych, wszelkiego rodzaju dokumentów oraz zbiorów filatelistycznych, numizmatycznych i podobnych;
4. polegające na zanieczyszczeniu lub skażeniu środowiska.

2. Wyłączenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń, o którym mowa w ust. 1. pkt 1, nie obejmuje szkody wyrządzonej w mieniu, jeżeli pojazdy mechaniczne uczestniczące w zdarzeniu są przedmiotem umowy leasingu zawartej przez posiadaczy tych pojazdów z tym samym finansującym lub zostały przewłaszczone przez posiadaczy tych pojazdów na tego samego wierzyciela lub które są przedmiotem zastrzeżenia własności rzeczy sprzedanej na rzecz tego samego wierzyciela.

Czytaj także: Zaniżanie odszkodować z OC

Wyjaśnienia do wyłączeń OC

Informacje o wyłączeniach w ustawie są napisane prawniczym językiem, który nie dla każdego jest zrozumiały. Należy się zatem kilka słów wyjaśnienia. Celem OC komunikacyjnego jest oczywiście zapewnienie jak najszerszej ochrony ubezpieczonemu. Wyłączenia w cytowanej ustawie są zawarte w czterech punktach i dwóch paragrafach. Pierwszy punkt odnosi się do takich sytuacji, gdy ktoś pożyczy auto od właściciela  i uszkodzi w nim jakąś część lub wyposażenie, a także sytuacji, gdy w kolizji biorą udział pojazdy należące do tej samej osoby (ubezpieczony) lub członków jego najbliższej rodziny. To wszystko ma zapobiegać wyłudzeniom OC. Natomiast ust. 2. został dopisany w wyniku uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2005 roku (sygn. akt  III CZP 99/04) i określił, że wyłączenia z ust. 1 pkt 1 nie dotyczą samochodów leasingowanych.

Warto zwrócić również uwagę na ust. 1. pkt 2, który informuje, że ubezpieczyciel nie odpowiada w ramach ochrony OC za przewożone odpłatnie ładunki i bagaż. Ten przepis nie ma jednak zastosowania, gdy takie ładunki i bagaż są przewożone nieodpłatnie wraz z pasażerem. Natomiast z pkt 3 wynika, że ochrona OC nie obejmuje utraconej gotówki, biżuterii, papierów wartościowych itd. Trzeba jednak sprawdzić, co dany ubezpieczyciel rozumie jako rzeczy wartościowe czy biżuterię w definicjach zamieszczonych w OWU. Na przykład złoty zegarek jest traktowany jako rzecz użytkowa, a nie biżuteria (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 11 stycznia 2013 r. – sygn. akt I ACa 1003/12, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 sierpnia 1997 r. – sygn. akt I CR 268/77).

Często w wyłączeniach zakładów ubezpieczeń można przeczytać, że OC nie chroni ubezpieczonego w przypadku, gdy:

• szkody zostały wyrządzone przez kierowcę bez prawa jazdy;
• szkody zostały spowodowane umyślnie przez kierującego;
• po spowodowaniu szkody sprawca zbiegł z miejsca zdarzenia;
• szkody zostały spowodowane w wyniku rażącego niedbalstwa;
• szkody zostały spowodowane przez nietrzeźwego kierowcę lub pozostającego pod wpływem narkotyków.

Należy jednak pamiętać, że nawet w takich przypadkach zakład ubezpieczeń ma obowiązek wypłacić odszkodowanie poszkodowanemu. Ubezpieczony musi się jednak wtedy liczyć z tzw. regresem. To oznacza, że ubezpieczyciel zażąda od niego zwrotu kosztów związanych z wypłatą odszkodowania za wyżej wymienione szkody.

Czytaj także: Termin wypłaty odszkodowania OC i AC

Gdzie szukać wyłączeń w ubezpieczeniu OC?

Ważnym załącznikiem do umowy ubezpieczenia OC są Ogólne Warunki Ubezpieczenia (OWU). To dokument, który zawiera najważniejsze informacje związane z ubezpieczeniem. Znajdziemy tam definicje pojęć, jakie pojawiły się w umowie, przedmiot i zakres ubezpieczenia, obowiązki ubezpieczonego i ubezpieczającego, inne informacje, a przede wszystkim wyłączenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń. To właśnie z OWU można się dowiedzieć, w jakich sytuacjach polisa OC nie zadziała. Warto zapoznać się z OWU jeszcze przed zawarciem umowy ubezpieczenia, żeby nic nas nie zaskoczyło.

Wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela pojawiają się w przypadku każdego rodzaju ubezpieczenia. Z takimi wyłączeniami mamy do czynienia również przy OC. Warto je poznać przy zwieraniu umowy, a nie dopiero po kolizji czy wypadku, bo wtedy może się pojawić przykra niespodzianka. Należy także pamiętać, że OC jest ubezpieczeniem obowiązkowym i także wyłączenia są regulowane ustawą.