Odpowiedzialność cywilna - ubezpiecz się zanim wyrządzisz szkodę

Odpowiedzialność cywilna – definicja

Polskie prawo cywilne rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej:

• odpowiedzialność deliktową,
• odpowiedzialność kontraktową.

Odpowiedzialność cywilna deliktowa

Zasady odpowiedzialności cywilnej deliktowej (OC deliktowe) reguluje art. 415 Kodeksu Cywilnego, który mówi, że kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Najogólniej można powiedzieć, że OC deliktowe dotyczy czynu niedozwolonego, działania lub zaniechania i jest konsekwencją zdarzenia, którego uczestnicy wcześniej się nie znali. Przykłady zdarzeń, w wyniku których powstaje odpowiedzialność cywilna deliktowa to m.in. uszkodzenie mienia (np. staranowanie ogrodzenia przez samochód, zniszczenie towarów w sklepie, wypalenie papierosem dziury w płaszczu innej osoby), ale także szkoda na osobie (np. popchnięcie innego narciarza na stoku, który upadnie i złamie rękę).

OC deliktowe – zasady

Kodeks cywilny przewiduje trzy zasady odpowiedzialności deliktowej:

1. Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie winy. Domagając się zadośćuczynienia za szkodę, musisz udowodnić winę osobie, od której żądasz odszkodowania lub naprawienia zniszczeń. Wina to umyślne lub nieumyślne działanie naruszające prawa innych osób, niezależnie od tego, czy jego niestosowność wynika z przepisów, czy zasad współżycia społecznego. Winy nie ponoszą: małoletni do 13 roku życia (art. 426 kc) oraz osoby niepoczytalne, które w chwili dokonania czynu znajdowały się w stanie niepoczytalności spowodowanej chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym, czy przemijającymi zaburzeniami np. wysoką gorączką – za nie odpowiada opiekun. Także jeśli działasz w warunkach obrony koniecznej lub w stanie wyższej konieczności, jesteś zwolniony z odpowiedzialności na zasadzie winy.

Czytaj także: Zalanie mieszkania? Nie zawsze dostaniesz odszkodowanie od sąsiada

1. Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie ryzyka jest szersza od zasady winy, a zatem gdy domagasz się odszkodowania na tej zasadzie, nie musisz wykazywać winy „sprawcy”. Wystarczy, że szkoda wydarzyła się w którejś z poniższych, szczególnych sytuacji:

• szkoda wyrządzona przez podwładnego (odpowiedzialność zwierzchnika za szkody spowodowane przez podwładnego),
• wyrzucenie, wylanie, spadnięcie przedmiotu z pomieszczenia (np. gdy doniczka spadnie z balkonu na zaparkowany samochód – odpowiada ten, kto zajmuje pomieszczenie),
• zawalenie się budowli – tu odpowiedzialność ponosi posiadacz budowli,
• odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (czyli np. gazowni, elektrowni),
• odpowiedzialność samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji (czyli np. właściciela samochodu).

Prawo określa jednak wyjątkowe sytuacje, które mogą Cię zwolnić z odpowiedzialności na zasadzie ryzyka: gdy szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej (katastrofy naturalne, wojna, zamieszki), wyłącznie z winy poszkodowanego lub z winy osoby trzeciej, za którą nie ponosisz odpowiedzialności.

Czytaj także: Darmowa podwózka czy podróż za grosik? Odpowiedzialność kierowcy wobec pasażera

1. Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie słuszności – dotyczy najczęściej szkód wyrządzonych przez zwierzę, którego jesteś właścicielem lub opiekunem, niezależnie od tego, czy było pod Twoją opieką czy uciekło. Poszkodowany ma prawo domagać się całkowitego lub częściowego pokrycia szkody. Przy rozpatrywaniu odpowiedzialności na zasadzie słuszności każdy przypadek bierze się pod uwagę indywidualnie, ze szczególnym uwzględnieniem porównania stanu majątkowego „sprawcy” i poszkodowanego.

Czytaj także: Ubezpieczenie OC

Odpowiedzialność cywilna kontraktowa

Odpowiedzialność cywilna kontraktowa to z kolei zobowiązanie do poniesienia konsekwencji za szkody wyrządzone poprzez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, czyli kontraktu – np. gdy hydraulik źle zamontuje Ci brodzik. Zgodnie z art. 471 Kodeksu Cywilnego “dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi”.

Odpowiedzialność kontraktowa nie ma zastosowania do odszkodowania za szkodę wyrządzoną na osobie. Ale z powodzeniem można ją zastosować w przypadku niewykonania remontu w terminie określonym w umowie, czy domagając się poprawienia montażu wspomnianego wyżej brodzika w łazience. Musi jednak zaistnieć związek przyczynowy między działaniem/zaniechaniem dłużnika a szkodą.

Czytaj także: Kiedy dziecko odpowiada za szkody?

Kiedy możesz domagać się odszkodowania?

Aby można było mówić o odpowiedzialności cywilnej i konieczności naprawienia szkody, musi zaistnieć kilka niezbędnych warunków:

• Szkoda musi mieć wymiar materialny – np. uszkodzenie ciała, zniszczone mienie.
• Szkoda musi być wynikiem zdarzenia, które zgodnie z kodeksem cywilnym kwalifikuje się jako czyn niedozwolony.
• Między zdarzeniem a szkodą musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy.
• Jeśli odpowiedzialność kształtuje się na zasadzie winy, musisz udowodnić winę osoby odpowiedzialnej za szkodę.

Jako poszkodowany możesz wybrać, w jaki sposób powinno nastąpić naprawienie szkody. Do wyboru masz dwie możliwości:

• przywrócenie rzeczy do stanu sprzed wyrządzenia szkody – np. naprawienie przez sprawcę uszkodzonego sprzętu,
• zapłatę sumy pieniężnej wyrównującej szkodę.

Czytaj także: Zadośćuczynienie z OC sprawcy. Jak walczyć o duże pieniądze po wypadku?

Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC)

Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują oprócz obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego OC, także ubezpieczenia OC w życiu prywatnym oraz OC poszczególnych grup zawodowych. Polisy chronią przed nieprzewidzianymi wydatkami w przypadku wyrządzenia szkody.

Czytaj także: Ubezpieczenia samochodowe. Podstawowe informacje o OC, AC i innych ubezpieczeniach komunikacyjnych

Ubezpieczenie OC osób fizycznych w życiu prywatnym gwarantuje ochronę przed skutkami finansowymi szkód wyrządzonych nieumyślnie osobom trzecim lub w ich mieniu. OC w życiu prywatnym przydaje się jako element polisy mieszkaniowej (wtedy zapewni odszkodowanie np. sąsiadowi, któremu Twoje dziecko wybije szybę piłką), albo jako część ubezpieczenia turystycznego (ubezpieczyciel pokryje szkody gdy np. przez nieuwagę rozbijesz stolik w hotelu).

Przedmiotem ubezpieczenia OC zawodowego jest odpowiedzialność cywilna wobec osób trzecich za szkody spowodowane przez ubezpieczonego w związku z wykonywanym zawodem lub prowadzoną działalnością. Niektóre grupy zawodowe, m.in. zarządcy nieruchomości, inżynierowie budownictwa i architekci, adwokaci, organizatorzy imprez masowych, księgowi czy biegli rewidenci, mają obowiązek wykupienia OC, dla przedstawicieli innych zawodów jest to ubezpieczenie dobrowolne.

Czytaj także: Ubezpieczenie OC zawodowe – przed czym chroni i kto musi je mieć?