Gdy Twój pies pogryzie przechodnia, kiedy nie wyhamujesz i uderzysz w tył samochodu przed Tobą, lub jeśli nie dokręcisz kranu i woda zaleje mieszkanie sąsiada… W tych i wielu innych przypadkach zostaniesz pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej. Co to jest odpowiedzialność cywilna i jak można ją ubezpieczyć?
Co znaczy odpowiedzialność cywilna w życiu prywatnym?
Odpowiedzialność cywilna to obowiązek ponoszenia konsekwencji własnego zachowania, a czasami również zachowań osób, za które jesteś odpowiedzialny. Oznacza to, że odpowiadasz za czyny swoje, swoich dzieci czy zwierząt, ale sam także możesz oczekiwać odszkodowania np. od zarządcy drogi, na której doznałeś kontuzji, bo nie zadbał o utrzymanie jej w dobrym stanie.
Polskie prawo cywilne rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności cywilnej:
- odpowiedzialność deliktową,
- odpowiedzialność kontraktową.
Odpowiedzialność cywilna deliktowa
Zasady odpowiedzialności cywilnej deliktowej (OC deliktowe) reguluje art. 415 Kodeksu Cywilnego, który mówi, że kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. OC deliktowe dotyczy więc czynu niedozwolonego, działania lub zaniechania i jest konsekwencją zdarzenia, którego uczestnicy wcześniej się nie znali. Przykłady zdarzeń, w wyniku których powstaje odpowiedzialność cywilna deliktowa to m.in. uszkodzenie mienia (np. staranowanie ogrodzenia przez samochód, zniszczenie towarów w sklepie, wypalenie papierosem dziury w płaszczu innej osoby), ale także szkoda na osobie (np. popchnięcie innego narciarza na stoku, który upadnie i złamie rękę).
Kodeks cywilny przewiduje trzy zasady odpowiedzialności deliktowej.
- Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie winy. Domagając się zadośćuczynienia za szkodę, musisz udowodnić winę osobie, od której żądasz odszkodowania lub naprawienia zniszczeń. Wina to umyślne lub nieumyślne działanie naruszające prawa innych osób, niezależnie od tego, czy jego niestosowność wynika z przepisów, czy zasad współżycia społecznego. Winy nie ponoszą małoletni do 13. roku życia (art. 426 kc) oraz osoby niepoczytalne, które w chwili dokonania czynu znajdowały się w stanie niepoczytalności spowodowanej chorobą psychiczną, niedorozwojem umysłowym, czy przemijającymi zaburzeniami np. wysoką gorączką – za nie odpowiada opiekun. Także jeśli działasz w warunkach obrony koniecznej lub w stanie wyższej konieczności, jesteś zwolniony z odpowiedzialności na zasadzie winy.
- Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie ryzyka jest szersza od zasady winy, a zatem gdy domagasz się odszkodowania na tej zasadzie, nie musisz wykazywać winy „sprawcy”. Wystarczy, że szkoda wydarzyła się w którejś z poniższych, szczególnych sytuacji:
- szkoda wyrządzona przez podwładnego (odpowiedzialność zwierzchnika za szkody spowodowane przez podwładnego),
- wyrzucenie, wylanie, spadnięcie przedmiotu z pomieszczenia (np. gdy doniczka spadnie z balkonu na zaparkowany samochód – odpowiada ten, kto zajmuje pomieszczenie),
- zawalenie się budowli – tu odpowiedzialność ponosi posiadacz budowli,
- odpowiedzialność prowadzącego przedsiębiorstwo wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody (czyli np. gazowni, elektrowni),
- odpowiedzialność samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji (czyli np. właściciela samochodu).
Prawo określa jednak wyjątkowe sytuacje, które mogą Cię zwolnić z odpowiedzialności na zasadzie ryzyka, np. gdy szkoda nastąpiła na skutek siły wyższej (katastrofy naturalne, wojna, zamieszki), wyłącznie z winy poszkodowanego lub z winy osoby trzeciej, za którą nie ponosisz odpowiedzialności.
Czytaj także: Darmowa podwózka czy podróż za grosik? Odpowiedzialność kierowcy wobec pasażera
- Odpowiedzialność cywilna deliktowa na zasadzie słuszności dotyczy najczęściej szkód wyrządzonych przez zwierzę, którego jesteś właścicielem lub opiekunem, niezależnie od tego, czy było pod Twoją opieką czy uciekło. Poszkodowany ma prawo domagać się całkowitego lub częściowego pokrycia szkody. Przy rozpatrywaniu odpowiedzialności na zasadzie słuszności każdy przypadek bierze się pod uwagę indywidualnie, ze szczególnym uwzględnieniem porównania stanu majątkowego „sprawcy” i poszkodowanego.
Przeczytaj więcej na temat zasady winy i ryzyka OC.
Odpowiedzialność cywilna kontraktowa
Odpowiedzialność cywilna kontraktowa to z kolei zobowiązanie do poniesienia konsekwencji za szkody wyrządzone poprzez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, czyli kontraktu, np. gdy hydraulik źle zamontuje brodzik. Zgodnie z art. 471 Kodeksu Cywilnego dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Odpowiedzialność kontraktowa nie ma zastosowania do odszkodowania za szkodę wyrządzoną na osobie. Ale z powodzeniem można ją zastosować w przypadku niewykonania remontu w terminie określonym w umowie, czy domagając się poprawienia montażu wspomnianego wyżej brodzika w łazience. Musi jednak zaistnieć związek przyczynowy między działaniem/zaniechaniem dłużnika a szkodą.
Czytaj także: Kiedy dziecko odpowiada za szkody?
Kiedy możesz domagać się odszkodowania?
Aby zaistniała konieczność naprawienia szkody, musi zaistnieć kilka niezbędnych warunków:
- szkoda musi mieć wymiar materialny, np. uszkodzenie ciała, zniszczone mienie,
- szkoda musi być wynikiem zdarzenia, które zgodnie z kodeksem cywilnym kwalifikuje się jako czyn niedozwolony,
- między zdarzeniem a szkodą musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy.
Jeśli odpowiedzialność kształtuje się na zasadzie winy, musisz udowodnić winę osoby odpowiedzialnej za szkodę.
Jako poszkodowany możesz wybrać, w jaki sposób powinno nastąpić naprawienie szkody. Do wyboru masz dwie możliwości.
- Przywrócenie rzeczy do stanu sprzed wyrządzenia szkody, np. naprawienie przez sprawcę uszkodzonego sprzętu.
- Zapłatę sumy pieniężnej wyrównującej szkodę.
Czytaj także: Ochrona przed codziennymi szkodami – ubezpieczenie OC w życiu prywatnym.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej (OC)
Towarzystwa ubezpieczeniowe oferują oprócz obowiązkowego ubezpieczenia komunikacyjnego odpowiedzialności cywilnej, także ubezpieczenia OC w życiu prywatnym oraz OC grup zawodowych. Polisy chronią przed nieprzewidzianymi wydatkami w przypadku wyrządzenia szkody.
Ubezpieczenie OC osób fizycznych w życiu prywatnym gwarantuje ochronę przed skutkami finansowymi szkód wyrządzonych nieumyślnie osobom trzecim lub w ich mieniu. OC w życiu prywatnym przydaje się jako element polisy mieszkaniowej, np. w sytuacji zalania mieszkania. Wówczas zapewni odszkodowanie np. sąsiadowi, któremu Twoje dziecko wybije szybę piłką. OC może być też częścią ubezpieczenia turystycznego (ubezpieczyciel pokryje szkody gdy, np. przez nieuwagę rozbijesz lustro w hotelu).
Przedmiotem ubezpieczenia OC zawodowego jest odpowiedzialność cywilna wobec osób trzecich za szkody spowodowane przez ubezpieczonego w związku z wykonywanym zawodem lub prowadzoną działalnością. Niektóre grupy zawodowe, m.in. zarządcy nieruchomości, inżynierowie budownictwa i architekci, adwokaci, organizatorzy imprez masowych, księgowi czy biegli rewidenci, mają obowiązek wykupienia OC, dla przedstawicieli innych zawodów jest to ubezpieczenie dobrowolne.
Przeczytaj też, co się dzieje, jeśli Uber miał wypadek.
Pytania i odpowiedzi
Ubezpieczenie OC jest bardzo ważne, ponieważ chroni nasz majątek, zapewnia poczucie bezpieczeństwa, ale też jest często wymagane przez prawo.
- OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Obowiązkowe dla wszystkich posiadaczy samochodów, motocykli itp.
- OC w życiu prywatnym. Chroni przed szkodami wyrządzonymi osobom trzecim w życiu prywatnym.
- OC zawodowe. Obowiązkowe dla niektórych zawodów (np. lekarzy, prawników) i chroni przed szkodami wyrządzonymi w związku z wykonywaniem zawodu.
W każdej umowie OC istnieją wyłączenia odpowiedzialności, czyli sytuacje, w których ubezpieczyciel nie wypłaci odszkodowania. Przykłady wyłączeń to:
- szkody wyrządzone umyślnie,
- szkody powstałe w wyniku działania siły wyższej,
- szkody objęte innym ubezpieczeniem.
W przypadku wystąpienia szkody należy jak najszybciej zgłosić ją do swojego ubezpieczyciela. Zazwyczaj wystarczy wypełnić formularz zgłoszenia szkody i dostarczyć niezbędne dokumenty.
Jeśli ktoś wyrządził Ci szkodę, powinieneś zgłosić to zdarzenie na policję i skontaktować się z ubezpieczycielem sprawcy.
Nie można całkowicie uniknąć odpowiedzialności cywilnej, ale można się przed nią zabezpieczyć, wykupując odpowiednie ubezpieczenie OC.
Podsumowanie
- Odpowiedzialność cywilna to obowiązek ponoszenia przewidzianych przez prawo cywilne konsekwencji własnego zachowania, a czasami również zachowań osób, za które jesteś odpowiedzialny.
- Wyróżniamy 2 rodzaje odpowiedzialności cywilnej: deliktową i kontraktową.
- Odpowiedzialność deliktowa może być na zasadzie winy (najczęściej spotykana), na zasadzie ryzyka lub na zasadzie słuszności.
- Można ubezpieczyć się od odpowiedzialności cywilnej. Niektóre ubezpieczenia OC (np. komunikacyjne lub niektórych grup zawodowych) są obowiązkowe, inne są dobrowolne.
Wszystkie treści prezentowane na łamach niniejszej witryny internetowej mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny, stanowiąc wyraz osobistych poglądów ich autora/ów oraz nie nie powinny stanowić podstawy przy podejmowaniu decyzji biznesowych, inwestycyjnych, lub podatkowych, za które to decyzje właściciel strony internetowej ani autorzy nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności.
Powiązane artykuły
Uber to popularna alternatywa dla taksówek. Wielu z nas korzystało z tej aplikacji nie raz. Jest tanio, szybko i wygodnie. A co z bezpieczeństwem? Czy decydując się na przejazd z Uberem jesteś ubezpieczony? Czy w przypadku kolizji, w której doznasz szkody, kierowca będzie zobowiązany do wypłaty Ci odszkodowania? Czy jako poszkodowany pasażer możesz domagać się zadośćuczynienia?
Szkoda ubezpieczeniowa zachodzi w momencie, gdy zaistniała szkoda, a także adekwatny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą stanowi przesłankę odpowiedzialności cywilnej w zakresie zdrowia, życia, mienia itd.
Zimą z każdej strony czyhają na Ciebie niebezpieczeństwa: na chodniku warstwa lodu, nad głową sople, na drodze może uderzyć w Ciebie pojazd, który nie zdąży zahamować na śliskiej nawierzchni. Zimą karetki jeżdżą często a oddziały ortopedyczne szpitali zapełniają się pacjentami. Przeczytaj, jak możesz ubiegać się o odszkodowanie za tzw. szkody zimowe, czyli urazy spowodowane poślizgnięciem się lub oberwaniem sopli.
Ubezpieczenie budowlane, zwane też ubezpieczeniem ryzyk budowlanych, zapewnienia ochronę ubezpieczeniową podczas realizacji inwestycji budowlanych. Ochrona ubezpieczeniowa obejmuje następujące elementy.
Najchętniej czytane
Ceny obowiązkowego ubezpieczenia OC zmieniają się dynamicznie. Pamiętaj jednak, że porównując wysokość składki u różnych ubezpieczycieli, możesz oszczędzić nawet kilkaset złotych na polisie. Sprawdź ranking ubezpieczeń OC Punkty i sprawdź, gdzie można było kupić najtańsze ubezpieczenie OC i jakie są prognozy na kolejne miesiące. Pamiętaj, aby regularnie sprawdzać aktualizację naszego rankingu.
Sprowadzone auto używane z Wielkiej Brytanii, zwane potocznie „anglikiem” jest nadal atrakcyjną opcją dla wielu polskich kierowców. Pojazdy można odkupić w przystępnych cenach, co przyciąga entuzjastów motoryzacji, ale też kolekcjonerów. Jednak sama procedura zakupu, rejestracji i ubezpieczenia takiego auta w Polsce to szereg wyzwań i wymagań.
Na terytorium Polski nie musisz mieć przy sobie fizycznego dokumentu prawa jazdy. Obowiązek taki został zniesiony pod koniec 2020 roku. Czy takie same zasady obowiązują po przekroczeniu granicy? Dowiedz się, jakie konsekwencje wywołuje brak prawa jazdy przy kontroli za granicą.