Umowy adhezyjne w ubezpieczeniach a ochrona konsumenta

Aktualizacja:
Concept of insurance

Zawarcie umowy ubezpieczenia samochodu, nieruchomości czy podróży wymusza na konsumencie zaakceptowanie ogólnych warunków ubezpieczenia, które zawierają niemodyfikowalne postanowienia. Co to znaczy?

O ile możesz wybrać interesujący Cię wariant assistance, określić wartość ruchomości domowych czy wykupić dodatkowe klauzule, o tyle nie masz wpływu na cały wzorzec umowy ubezpieczenia. W efekcie podpisujesz umowę adhezyjną. Jak działa umowa adhezyjna? Sprawdź przydatne pojęcia i dowiedz się, co zrobić, kiedy podejrzewasz zakład ubezpieczeń o stosowanie niedozwolonych postanowień.

Umowa adhezyjna – definicja i strony

Kontrahenci nie mają jednakowego wpływu na ustalenia umowy adhezyjnej. Najważniejsze warunki określa strona zajmująca dominującą pozycję. W naszym przypadku tę rolę odgrywa towarzystwo ubezpieczeniowe, natomiast w innych sytuacjach silniejszym ekonomicznie podmiotem może być bank, dostawca energii elektrycznej, firma telekomunikacyjna czy producent mebli na wymiar.

Druga strona, czyli klient TU, albo zaakceptuje ogólne warunki ubezpieczenia i podpisze umowę, albo nie wyrazi zgody, co będzie równoznaczne z jej odrzuceniem. Z tego powodu umowa adhezyjna jest nazywana również umową przystąpienia (konsument musi zaakceptować OWU, aby przystąpić do ubezpieczenia). Pole do negocjacji praktycznie nie istnieje – poza możliwością rozszerzenia ochrony o dodatkowe klauzule.

Umowa adhezyjna – przykład zawarcia umowy ubezpieczenia samochodu

Właściciel BMW X7 z silnikiem diesla z 2018 roku chce podpisać umowę ubezpieczenia OC, NNW i assistance. Warszawiak używa kalkulatora OC Punkta.pl, aby porównać konkurencyjne oferty przed zawarciem umowy i uniknąć przepłacenia.

Zakres OC posiadacza pojazdu mechanicznego jest regulowany przez ustawę o ubezpieczeniach obowiązkowych, więc kierowca przywiązuje największą uwagę do warunków ubezpieczeń dobrowolnych.

Jak przejawia się w tej sytuacji umowa adhezyjna?

Zmotoryzowany wybiera m.in. sumę NNW (np. 30 000 zł w Benefii) i wariant usług assistance (np. Auto Assistance Podstawowy w Wiener), ale nie negocjuje poszczególnych postanowień w OWU. To oznacza, że jeśli zdecyduje się na wspomniany pakiet w Wiener, nie tylko zaakceptuje maksymalny limit holowania samochodu i okres wynajmu auta zastępczego, ale także zobowiąże się do przestrzegania zasad postępowania w razie zajścia zdarzenia objętego ubezpieczeniem. Oczywiście umowa adhezyjna nakłada obowiązki także na ubezpieczyciela, wskazując konsekwencje ich naruszenia.

Kalkulator OC/AC – oblicz składkę

Jakie cechy ma umowa adhezyjna?

Już wiesz, że główną cechą umowy adhezyjnej jest dominująca pozycja jednej strony, która narzuca warunki drugiej stronie. Ponadto takie umowy zawierane są masowo (także na odległość, czyli przez internet lub telefon) i mają powtarzalny charakter (nie są dostosowywane do indywidualnych potrzeb konsumentów), co przekłada się na identyczną treść.

Przypominamy, że konsument może wybrać pakiet usług ubezpieczeniowych, który najbardziej mu odpowiada, ale nie może wymóc zmian we wzorcu umowy na ubezpieczycielu. To sprawia, że jedną z największych zalet umów adhezyjnych dla TU jest ich uproszczone i przyspieszone zawieranie, co znacząco ułatwia obsługę klientów. Trudno sobie wyobrazić, ile czasu zajęłoby wystawianie polis, gdyby każdy właściciel pojazdu decydował o najdrobniejszym szczególe w umowie.

Czy umowa adhezyjna jest korzystna dla konsumenta?

Czy z punktu widzenia ubezpieczającego mienie lub osobę da się wskazać plusy umowy adhezyjnej? Tak – klienci TU mogą zawierać umowy ubezpieczenia online nawet w ciągu kilku minut. Użytkownicy porównywarki Punkta.pl wpisują niezbędne dane w krótkich formularzach, wybierają optymalne pakiety ochrony i zapoznają się z OWU. Polisy oraz inne dokumenty są wysyłane e-mailowo po opłaceniu składki przez internet. Gdyby wzorce umów nie były ujednolicone, taki proces byłby znacznie utrudniony lub nawet niemożliwy.

Należy też podkreślić, że umowy adhezyjne nakazują traktowanie klientów w ten sam sposób. Ich status społeczny nie ma znaczenia. Kupując pakiet ubezpieczeń komunikacyjnych dla Dacii Duster za 91 800 zł, masz pewność, że właściciel Audi e-tron GT quattro za 448 600 zł jest objęty tym samym OWU. Ponadto konsumenci są objęci ochroną prawną, chociażby na podstawie Kodeksu cywilnego.

Umowa adhezyjna a prawna ochrona konsumenta

Czy przedsiębiorca może dowolnie kształtować postanowienia umowy adhezyjnej, w tym prawa i obowiązki konsumenta? Oczywiście, że nie. Ogólne warunki umów są regulowane przez m.in. Kodeks cywilny. O czym powinni pamiętać klienci zakładów ubezpieczeń, nawet jeżeli czują się niepewnie na gruncie prawnym?

  • Art. 3531 k.c., mówiący o zasadzie swobody umów, stanowi, że cel i treść umowy adhezyjnej nie może się sprzeciwiać właściwościom stosunku prawnego, ustawie i zasadom życia społecznego. Jeśli tak się stanie, sprzeczne postanowienia umowy stają się nieważne zgodnie z art. 58 k.c.
  • Art. 384 k.c. podaje, że ogólne warunki umów ustalone przez jedną stronę są wiążące dla drugiej, jeżeli zostały jej dostarczone przed zawarciem umowy. Strona używająca wzorca umowy w formie elektronicznej powinna go udostępnić drugiej stronie tak, aby mogła go przechowywać i odtworzyć w dowolnym momencie.
  • Art. 385 k.c. podkreśla, że umowa adhezyjna powinna być jednoznaczna i skonstruowana zrozumiale dla konsumenta. Jeśli postanowienia są niejednoznaczne, interpretuje się je na korzyść konsumenta, aczkolwiek ta zasada nie jest stosowana w sprawach, których celem jest uznanie postanowień za niedozwolone.

Klauzule niedozwolone (abuzywne) w umowach adhezyjnych

Art. 3851 k.c. wyjaśnia, że postanowienia umowy, które nie zostały uzgodnione indywidualnie z konsumentem, nie są wiążące, jeżeli formułują jego obowiązki i prawa w sprzeczności z dobrymi obyczajami oraz naruszają jego interesy. Takie postanowienia nazywa się niedozwolonymi, inaczej abuzywnymi czy szarymi. W art. 3853 k.c. znajduje się ich katalog, aczkolwiek zawiera tylko 23 kategorie klauzul, więc nie jest zamkniętą listą.

Konsumenci mogą weryfikować postanowienia budzące wątpliwości w dwóch źródłach.

  • Rejestrze klauzul niedozwolonych UOKiK – zawiera klauzule uznane za abuzywne przez SOKiK przed 17.04.2016 i później, o ile pozew został wniesiony przed tym terminem. Wyszukiwanie zaawansowane pozwala na przeglądanie klauzul sklasyfikowanych jako niedozwolone w branży ubezpieczeniowej.
  • Bazie decyzji Prezesa UOKiK – zawiera rozstrzygnięcia w nowszych sprawach.

Jak i gdzie zgłosić klauzulę niedozwoloną w umowie adhezyjnej?

UOKiK podkreśla, że konsument podejrzewający przedsiębiorcę o zastosowanie klauzuli niedozwolonej powinien w pierwszej kolejności skierować zapytanie do drugiej strony umowy adhezyjnej. Jeżeli strony nie dojdą do porozumienia, konsument może skierować zawiadomienie do Prezesa UOKiK.

W piśmie należy podsumować przeprowadzone rozmowy i stanowisko dominującego podmiotu. Zawiadamiający jest zobligowany również do uargumentowania, dlaczego uznaje dane klauzule za niedozwolone. Kiedy zostaje wszczęte postępowanie, mamy do czynienia z kontrolą abstrakcyjną postanowień wzorca umowy. Decyzja Prezesa UOKiK jest wiążąca dla podmiotu konstruującego umowę i konsumentów, którzy podpisali umowę z daną klauzulą.

Ponadto umowy adhezyjne przechodzą kontrole incydentalne, które są przeprowadzane w ramach postępowania sądowego. Wyrok jest zobowiązujący dla stron sporu.

Sprawdź także:

Podsumowanie

  • Umowy adhezyjne (przystąpienia) są powszechnie stosowane na rynku ubezpieczeń. Główny wyróżnik umowy adhezyjnej to narzucenie warunków jednej stronie przed dominujący podmiot, który stosuje wzorce umów w sposób masowy i powtarzalny.
  • Zawarcie umowy ubezpieczenia samochodu, mieszkania, turystycznego itp. wymaga zaakceptowania ogólnych warunków ochrony ubezpieczeniowej przez konsumenta. Klienci zakładów ubezpieczeń wybierają różne pakiety usług, ale nie mają możliwości negocjowania poszczególnych postanowień. Jeżeli ubezpieczający nie chce zaakceptować warunków w umowie, musi z niej zrezygnować.
  • Umowa adhezyjna daje najwięcej korzyści przedsiębiorcy, który występuje jako silniejszy podmiot i cieszy się ułatwioną obsługą klientów oraz przyspieszonym zawieraniem umów. Niemniej jednak konsumenci nie są ulokowani na straconej pozycji – są chronieni przez prawo.
  • Umowy adhezyjne w ubezpieczeniach są regulowane przez m.in. Kodeks cywilny.
  • Istnieją dwa rodzaje kontroli umów adhezyjnych: incydentalna (przeprowadzana w czasie postępowania sądowego) i abstrakcyjna (realizowana przez Prezesa UOKiK).
  • Możesz zapoznać się z przykładami klauzul niedozwolonych w umowach adhezyjnych w ubezpieczeniach, przeglądając rejestr UOKiK i decyzje Prezesa UOKiK.

Małgorzata Kudrewicz
Ekspert ds. ubezpieczeń

Dyr. Agencji Centralnej. Zna branżę ubezpieczeniową jak mało kto w naszym zespole – jest profesjonalistką od ubezpieczeń od 25 lat! W Punkta zarządza zespołem ubezpieczeń majątkowych i życiowych w naszej agencji centralnej w Gdańsku. Jej zespół mówi, że można na nią liczyć w każdej sytuacji.

guest
0 Komentarze
Starsze
Nowsze
Inline Feedbacks
Wyświetl wszystkie komentarze

Wszystkie treści prezentowane na łamach niniejszej witryny internetowej mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny, stanowiąc wyraz osobistych poglądów ich autora/ów oraz nie nie powinny stanowić podstawy przy podejmowaniu decyzji biznesowych, inwestycyjnych, lub podatkowych, za które to decyzje właściciel strony internetowej ani autorzy nie ponoszą jakiejkolwiek odpowiedzialności.

Podobne artykuły

Klauzula alkoholowa w ubezpieczeniu turystycznym
2019.06.14  •  Podróże
Klauzula alkoholowa idealna na wakacje? Sprawdzamy „polisę od piwa”

Wyjeżdżając na wakacje, zdarza nam się spędzać czas przy alkoholu i rozkoszować się lokalnymi trunkami. Zawsze chcemy mieć jednak pewność, że jeśli coś nam się stanie, to fakt, że wypiliśmy jedno piwo, czy lampkę wina nie sprawi, że ubezpieczyciel odmówi nam wypłaty odszkodowania. Do niedawna była to jednak bardzo popularna praktyka, która zaczyna się jednak powoli zmieniać. Jak działa klauzula alkoholowa?

Czytaj więcej
Compensa nie chce uwolnić klientów od polis inwestycyjnych
2015.10.15
Compensa nie chce uwolnić klientów od polis inwestycyjnych. Czy ta walka ma jeszcze sens?

Prawo zmieniło się na korzyść klientów, UOKiK grozi karami, ale Compensa w dalszym ciągu nie łagodzi swojego stanowiska w sprawie opłat likwidacyjnych. Nawet gdy klienci mają solidne dowody na to, że przy sprzedaży tzw. „polisolokat” dochodziło do nieprawidłowości. Dziś opisuję potyczki z ubezpieczycielem dwóch klientek, które zawarły umowy za pośrednictwem firmy OVB.

Czytaj więcej
prawa konsumenckie w ubezpieczeniach
2019.03.13  •  Podróże
3 prawa konsumenckie w ubezpieczeniach. Czego jeszcze NIE WIESZ o swoim ubezpieczeniu?

15 marca obchodzimy Dzień Konsumenta - ważne święto, które przypomina o naszych prawach. Jak wyglądają prawa konsumencie w ubezpieczeniach, o czym większość z nas nie ma pojęcia? Dlaczego warto wiedzieć, czego możemy wymagać i jak dochodzić swoich roszczeń, kiedy coś idzie nie tak?

Czytaj więcej
Ubezpieczenie assistance a holowanie pojazdu
2023.08.18
Ubezpieczenie assistance: całodobowa pomoc na drodze

Jest ciemna noc, jedziesz z rodziną na wakacje i nagle w Twoim aucie dochodzi do problemów z silnikiem. Nie możesz jechać dalej, a wokół las. Ubezpieczenie assistance zapewnia pomoc techniczną w razie takich problemów. Jeżeli często wyjeżdżasz albo masz awaryjny samochód, assistance może Ci bardzo ułatwić życie.

Czytaj więcej

Najchętniej czytane

2025.02.06  •  Samochód
Najtańsze OC w lutym 2025 – ranking. Sprawdź prognozy i porównaj oferty ubezpieczycieli

Ceny obowiązkowego ubezpieczenia OC zmieniają się dynamicznie. Pamiętaj jednak, że porównując wysokość składki u różnych ubezpieczycieli, możesz oszczędzić nawet kilkaset złotych na polisie. Sprawdź ranking ubezpieczeń OC Punkty i sprawdź, gdzie można było kupić najtańsze ubezpieczenie OC i jakie są prognozy na kolejne miesiące. Pamiętaj, aby regularnie sprawdzać aktualizację naszego rankingu.

Czytaj więcej
2023.10.27
Wszystko, co musisz wiedzieć o ubezpieczeniu anglika w Polsce

Sprowadzone auto używane z Wielkiej Brytanii, zwane potocznie „anglikiem” jest nadal atrakcyjną opcją dla wielu polskich kierowców. Pojazdy można odkupić w przystępnych cenach, co przyciąga entuzjastów motoryzacji, ale też kolekcjonerów. Jednak sama procedura zakupu, rejestracji i ubezpieczenia takiego auta w Polsce to szereg wyzwań i wymagań.

Czytaj więcej
2023.12.27  •  Samochód
Wysokie kary odstraszają przed rozmowami przez telefon w czasie jazdy

Rozmowy przez telefon to poważny problem na polskich drogach, który niejednokrotnie przyczynił się do niebezpiecznych sytuacji. Nie warto ryzykować również z tego powodu, że wykroczenie jest karane wysokim mandatem. Dowiedz się, co Ci grozi za rozmowę przez telefon w czasie jazdy.

Czytaj więcej