Kategorie pojazdów – rodzaje i przepisy 

Rodzaje pojazdów samochodowych 

Najpopularniejsza kategoria pojazdu w Polsce to kategoria B. To właśnie ona obejmuje samochody osobowe, z których korzystamy na co dzień. 

W praktyce w naszym kraju można się spotkać również z wieloma innymi kategoriami pojazdów. To przede wszystkim:

• kategoria AM – która zastąpiła kartę motorowerową; 
• kategoria A – obejmująca motocykle; 
• kategoria A1 – dotycząca motocykli o pojemności skokowej silnika do 125 cm³; 
• kategoria A2 – obejmująca motocykl trójkołowy; 
• kategoria B1 – pozwalająca kierować czterokołowcami już od 14. roku życia; 
• kategoria B – umożliwiająca kierowanie samochodami osobowymi; 
• kategoria B+E – dotycząca zespołów pojazdów; 
• kategoria C – niezbędna do kierowania ciężarówką; 
• kategoria C1 – obejmująca pojazdy ciężarowe o masie całkowitej od 3,5 do 7,5 tony; 
• kategoria C1+E – dotycząca pojazdu kategorii C1 i przyczepy; 
• kategoria C+E – dotycząca pojazdu kategorii C i przyczepy; 
• kategoria D – obejmująca m.in. autobusy i ciągniki; 
• kategoria D1 – umożliwiająca kierowanie autobusem przewożącym 17 osób łącznie z kierowcą oraz ciągnikiem rolniczym; 
• kategoria D1+E – dotycząca pojazdu kategorii D1 i przyczepy; 
• kategoria D+E – dotycząca pojazdu kategorii D i przyczepy; 
• kategoria T – obejmująca ciągniki rolnicze oraz pojazdy wolnobieżne; 
• kategoria, która dotyczy tramwajów.

Większość kategorii pojazdów wymaga zdobycia odpowiednich uprawnień do ich prowadzenia. W przypadku niektórych – w tym np. kategorii AM – posiadacz prawa jazdy kategorii B nie musi zdawać dodatkowego egzaminu. Niektóre kategorie pojazdu wymagają również zdania testu psychologicznego. 

Wiek a prawo jazdy na daną kategorię pojazdów

O wydanie prawa jazdy ubiegają się najczęściej osoby pełnoletnie. W przypadku niektórych kategorii pojazdów nie trzeba jednak mieć 18 lat, aby wsiąść za kółko. 

Dla przykładu motorowery mogą prowadzić już nawet czternastolatkowie. Czterokołowce (m.in. quady) są dostępne już nawet dla szesnastolatków. Z kolei w przypadku autobusów kierowca musi mieć minimum 24 lata. 

Ciekawa regulacja dotyczy motocykli. O wydanie prawa jazdy kategorii A może się ubiegać osoba, która ukończyła 20 lat, o ile ma już prawo jazdy. W przypadku pozostałych zdających wymagany wiek do uzyskania uprawnień to 24 lata. 

Przeczytaj także: mPrawo jazdy – jak z niego korzystać? 

Jakimi pojazdami może kierować osoba mająca prawo jazdy danej kategorii? 

Warto podkreślić, że posiadanie prawa jazdy określonej kategorii w niektórych przypadkach nie ogranicza Cię tylko do kierowania np. samochodami osobowymi. Dzięki prawu jazdy kategorii B możesz również prowadzić między innymi motorowery, pojazdy z przyczepą czy czterokołowce. Od końca 2021 roku zmieniła się również dopuszczalna masa pojazdu, którym może poruszać się taki kierowca – wzrosła z 3,5 do 4,25 tony. 

Kategoria prawa jazdy A zezwala na prowadzenie wszystkich rodzajów motocykli. Jeśli chcesz mieć motor i nie ograniczają Cię inne warunki, najlepiej więc od razu podejść do egzaminu na tę kategorię. 

Duże możliwości daje też posiadanie prawa jazdy kategorii C. W tym przypadku możesz prowadzić pojazdy, których masa wynosi nawet 7,5 tony. Oprócz tego masz możliwość kierowania m.in. pojazdami kategorii AM, pojazdami z przyczepą o wadze do 750 kilogramów, pojazdami wolnobieżnymi i wolnobieżnymi z lekką przyczepą (do 750 kg), ciągnikami rolniczymi oraz ciągnikami rolniczymi z przyczepą. 

Co grozi za jazdę bez prawa jazdy na odpowiednią kategorię? 

Nie warto ryzykować jazdy bez prawa jazdy. Pamiętaj, że mając określoną kategorię uprawnień, możesz prowadzić tylko pojazdy, które ona obejmuje. Jeśli zostaniesz złapany na nadużyciu, narażasz się na mandat, a w niektórych sytuacjach również na inne konsekwencje. 

Jeśli Twoje prawo jazdy zostało odebrane na czas określony – np. ze względu na zbyt duże przekroczenie prędkości w terenie zabudowanym – narażasz się na przedłużenie zakazu o 6 miesięcy, a przy kolejnym zatrzymaniu – nawet na cofnięcie uprawnień do kierowania pojazdami. 

Na poważniejsze konsekwencje naraża się osoba, której odebrano uprawnienia do kierowania pojazdami, a ta mimo to wsiada za kółko. Takiemu kierowcy grozi nawet do 2 lat więzienia, zakaz prowadzenia pojazdów do 15 lat, a także wysoka grzywna (od 10 do 540 stawek dziennych, gdzie stawka dzienna może wynosić od 10 do 2000 złotych). Najpoważniejsze kary czekają na kierowców, którzy łamią sądowy zakaz prowadzenia pojazdów. W ich przypadku kara więzienia może sięgnąć nawet 5 lat. 

Przeczytaj także: Jak oszczędnie jeździć samochodem?

Utrata prawa jazdy – kiedy jest możliwa i jak odzyskać dokument? 

Prawo jazdy może w niektórych sytuacjach zostać odebrane kierowcy. Do najczęściej spotykanych sytuacji, w których dochodzi do wydania takiej decyzji, należą: przekroczenie dopuszczalnej liczby punktów karnych, zmiana stanu zdrowia, nieprzystąpienie do egzaminu czy utrata kwalifikacji. 

Jeśli nie masz prawa jazdy, nie wsiadaj za kółko, ponieważ narażasz się na poważne, opisane powyżej konsekwencje. Pamiętaj, że po utracie uprawnień do kierowania pojazdami zazwyczaj możesz je odzyskać. Dokładna procedura zależy od powodu odebrania dokumentu, ale najczęściej wymagane jest zgłoszenie się do starosty po upływie terminu kary albo ponowne zdanie egzaminu. 

Sprawdź również, jak wykupić najlepsze ubezpieczenie komunikacyjne.